O‘zbekistonda ko‘chmas mulk huquqlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish takomillashyapti

Bugungi kun hayotimizda iqtisodiy va ijtimoiy sohalar bilan birgalikda huquqiy asoslarni qamrab olgan ko‘chmas mulk sohasidagi islohotlar alohida o‘rin tutadi.
Shu bilan birgalikda sohadagi qonunchiliklarni tushunmaslik va noto‘g‘ri talqin qilish o‘zaro tushunmovchiliklarga sabab bo‘lishi kuzatiladi.
Xalq orasida ko‘chmas mulk deganda faqat turar yoki noturar joy binolari tushunilishi, yer uchastkalarini ko‘chmas mulk sifatida tushunmasliklari gohida o‘zaro tortishuv va bahslarni keltirib chiqaradi.
O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi 83-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq 6 turdagi obyektlar ko‘chmas mulkni tashkil etadi.
Bular:
- yer uchastkalari;
- yer osti boyliklari;
- binolar;
- inshootlar;
- ko‘p yillik dov-daraxtlar;
- yer bilan uzviy bog‘langan boshqa mol-mulk.
Shuningdek, bino va inshoot yoki ularning qismlari ijarasi huquqi ham bir yildan ortiq muddatga tuzilgan shartnoma asosida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi kerak.
Huquq egasi o‘z navbatida ko‘chmas mulk obyektining belgilangan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi asosida unga bo‘lgan huquqqa ega yuridik va jismoniy shaxs sanaladi.
Joriy yil 28-noyabrda «Ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasining O‘RQ – 803-sonli Qonuni qabul qilindi. Mazkur Qonun quyidagi ko‘chmas mulk obyektlariga tadbiq etilishi belgilandi:
- yer uchastkalariga;
- binolarga, inshootlarga, shu jumladan, qurilishi tugallanmagan obyektlarga;
- ko‘p yillik dov-daraxtlarga;
- mulkiy majmua sifatidagi korxonaga.
10 ta bob va 74 ta moddadan iborat mazkur Qonun bilan yer osti boyliklariga bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazishga nisbatan tatbiq etilmasligi belgilab qo‘yildi.
Shuningdek, ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish sohasidagi davlat boshqaruvi, ko‘chmas mulkning kadastr yig‘ma jildini tayyorlash, ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazishga oid faoliyatni tashkil etish, Davlat reestirini yuritish, ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqni belgilovchi hujjatlar, ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni va ularga oid cheklovlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish, ipotekani davlat ro‘yxatidan o‘tkazish hamda nizolarni sudgacha hal qilishning umumiy tartiblari belgilab qo‘yildi.
Shu bilan birgalikda, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining, Maxsus vakolatli organ, Davlat kadastrlari palatasi hamda uning hududiy boshqarmalari va vositachilar vazifalari alohida belgilab qo‘yildi.
Qonun bilan Maxsus vakolatli organ Davlat soliq qo‘mitasi huzuridagi Kadastr agentligi hamda vositachilarga quyidagilar kirishi belgilangan:
- davlat xizmatlari markazlari;
- notarial idoralar, notariuslar;
- rieltorlik tashkilotlari;
- tijorat banklari;
- Davlat aktivlarini boshqarish agentligi.
Prezidentning qarorlari bilan boshqa yuridik va jismoniy shaxslar ham vositachilar sifatida belgilanishi mumkin.
 
 
 
Urganch tumanlararo ma’muriy
sudining sudyasi                                                                                             Temurbek Yusupov